Te gast

Zit. Eet. Drink. Een vast ritueel dat ik zonder compromis doorloop als gast in het noorden van Oeganda. “In onze cultuur staat de gast centraal”, zegt Rose. Al zou ik graag mijn benen strekken, al ben ik reeds verzadigd en al klotst mijn buik van de warme cola. Als gast zeg ik nooit nee.

Haar ruw verbrande gezicht staat in schril contrast met de onbezorgd tere babyhuid. Enkele jaren geleden werd haar dorp hardhandig ontruimd door het Oegandese leger. Een actie om de rebellen van het Leger van de Heer te bestrijden. Huizen werden verbrand, mannen geronseld, vrouwen verkracht. Volgens het regeringsleger collaboreerden de dorpelingen met de rebellen. Terwijl Rose spreekt over dit gewelddadig verleden, drinkt haar baby vredig verder van haar verbrande borst.

Persoonlijke verhalen krijgen pas betekenis binnen een bredere context. Daarom spreek ik meerdere malen met dezelfde personen. Op verschillende locaties en op verschillende momenten. Zo krijg ik een beter beeld van wie iemand is en hoe deze persoonlijke informatie past in de puzzel van de constant in beweging zijnde sociale wereld.

Rose zie ik nu voor de derde keer. Op huisbezoek. In deze afrondende fase stel ik geen vragen meer. Ik vertel wat mijn onderzoek van de afgelopen maanden heeft opgeleverd. Methodologie. Datacollectie. Analyse. Ik herhaal mijn hoofdvragen. Ik bespreek verbanden tussen verschillende perspectieven. Ik leg uit hoe ik tot mijn voorlopige conclusies ben gekomen.

Rechtvaardigheid gaat voor Rose hand in hand met materiële compensatie. Dit vertelde ze toen we elkaar een maand geleden in het ziekenhuis ontmoetten. Materiële compensatie van de regering van Oeganda. Nu zie ik met eigen ogen waarom. Rose bezit weinig. Bouwmateriaal voor een huis. Startkapitaal voor een handeltje. Schoolgeld voor haar kinderen. Dit mist ze in haar leven. Toch ontbreekt het mij als gast aan niets.

Te gast zijn zie ik als een relatie. Zoals het geven en het ontvangen van een cadeau. Het accepteren is net zo belangrijk als het aanbieden. Het gaat om wederkerigheid. Een relationeel verband waarin beide partijen elkaar in hun cultureel geconstrueerde rol respecteren. Een gast geniet dus niet alleen van de gastvrijheid. Een gast gehoorzaamt ook de regels van het spel dat daarbij hoort.

Ik voel me in Oeganda eigenlijk altijd te gast. Niet alleen op bezoek bij mensen thuis, maar ook als gast in andermans leven. Als onderzoeker. Dit zie ik ook als een relationeel verband. Reciprociteit, wederkerigheid staat centraal. Ik neem informatie en ik geef informatie. Ik luister naar verhalen en ik vertel verhalen. Zelfs als ik moe ben, zelfs als ik gefrustreerd ben en zelfs als ik soms genoeg heb van antropologisch te gast zijn. Vraag. Luister. Deel. Een vast ritueel dat ik zonder compromis doorloop als onderzoeker in het noorden van Oeganda.