Vergeven?

“Helaas dames…. ik ben al bezet.” Een grapje breekt altijd het ijs. Zelfs in een vluchtelingenkamp in het noorden van Oeganda, waar ik een bijeenkomst van ‘oorlogsslachtoffers’ bijwoon. De vrouwen zijn verkracht, gemarteld, of hebben blijvend letsel door kogelwonden. Ik noem ze liever ‘oorlogsoverlevenden’.

Samen met mijn vertaler hobbel ik op een klein rood brommertje door verlaten dorpen, over uitgedroogde akkers en langs vervallen schooltjes. Dan bereiken we het kamp. Als tenten op een overvolle camping in Lorett de Mar staan kleine, ronde, lemen hutten met daken van stro, dak aan dak tegen elkaar. Geen elektriciteit. Geen stromend water. Geen medische voorzieningen. De mensen zijn afhankelijk van voedseldistributie van de VN en andere noodhulporganisaties. Als bijwerking van het conflict tussen het Leger van de Heer en de Oegandese regering is negentig procent van de populatie in Noord-Oeganda (1,6 miljoen mensen) gedwongen om in kampen als deze te leven.

Ik vertel wie ik ben, wat ik kom doen en leg uit dat onderzoek voor mij een relatie is. Ik stel niet alleen vragen, maar ik beantwoord ze ook. “Nee, in Nederland is niet iedereen rijk. Ja, in Nederland hebben we ook verschillende stammen (de Friezen en de Limburgers). Nee, in Nederland wonen mensen niet in huizen van leem.”

Ik stel vragen over het conflict, de vredesonderhandelingen en de eventuele berechting van de rebellen. De antwoorden zijn unaniem. Iedereen heeft genoeg van dit conflict. Ze willen terug naar huis. Terug naar hun dorpen. Terug naar hun oude leven. Ze willen zelfs de rebellen vergeven. Dit is volgens deze mensen de enige manier om vrede te bereiken. Laat de regering de rebellen amnestie geven, laat het Internationaal Gerechtshof zich terugtrekken en laat ons, de slachtoffers van dit conflict, terugkeren naar huis.

Hun vergevingsgezindheid lijkt overweldigend. Dit is de eerste keer dat ik met deze vrouwen spreek. Ik wil dus vooral luisteren. Niet te veel lastige vragen stellen. Toch snak ik naar antwoorden op een aantal knagende vragen. Wat betekent vrede dan precies? Vergeven, maar ook vergeten? Is de vergevingsgezindheid nog zo groot als er straks vrede is? Vragen die ik zal moeten bewaren voor een later stadium van mijn onderzoek.

Als de bijeenkomst afgelopen is, komt er een vrouw naar me toe. “Je zei dat je al getrouwd was, toch?” Ik knik, al heb ik nog nooit een ring om mijn vinger gehad. “Waarom neem je niet gewoon een tweede vrouw?” Het is een serieus voorstel, maar ik moet mijn lachen inhouden. Ik zeg dat het me spijt. In Nederland is polygamie volgens de wet verboden. Behalve de Nederlandse wet is de vergevingsgezindheid van ‘mijn vrouw’ (gelukkig) op dit vlak niet zo groot als die van deze Oegandese vrouwen ...